واریکوسل چیست و چرا نباید درمان آن را به تعویق بی‌اندازیم؟

کیسه ی بیضه، کیسه ای پوستی است که بیضه ها را درون خود نگه می دارد. این کیسه همچنین شامل سرخرگ ها و سیاهرگ هایی است که خون را به غدد تناسلی می رسانند. اختلال در عملکرد یک سیاهرگ درون کیسه ی بیضه می تواند منجر به واریکوسل شود. واریکوسل یک مشکل و بیماری نسبتا شایع در میان مردان است که در صورت وخیم شدن می تواند عواقب جبران ناپذیری مانند ناباروری به همراه داشته باشد. در این مقاله به طور کامل در خصوص این بیماری توضیحاتی ارائه شده است.

واریکوسل چیست؟

واریکوسل (Varicocele) به معنی واریسی یا گشاد شدن سیاهرگ های درونی کیسه بیضه است که به آنها شبکه پیچکی نیز می گویند. واریکوسل بیماری ای مردانه و بسیار شایع است که ۱۵ درصد از مردان بزرگسال و ۲۰ درصد از نوجوانان را درگیر می کند. البته به طور کلی، بیشتر در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال اتفاق می افتد.

این بیماری معمولا در سنین بلوغ اتفاق می افتد و احتمال بروز آن در بیضه چپ بیشتر است و این به دلیل یکسان نبودن آناتومی سمت راست و چپ بدن انسان است. به ندرت واریکوسل در هر دو بیضه رخ می دهد اما امکان آن صفر نیست. همچنین باید گفت همه ی انواع واریکوسل ها نمی توانند بر تولید اسپرم تاثیر گذارند.

این مشکل تنها در کیسه ی بیضه رخ می دهد و بسیار شبیه به واریس پا می باشد. این مشکل می تواند منجر به کاهش تولید و کیفیت اسپرم شود که در برخی موارد می تواند باعث ناباروری مردانه و کوچک شدن بیضه ها شود.

نحوه تشخیص Varicocele

بسیاری از مردان نمی دانند که مبتلا به واریکوسل هستند زیرا اغلب هیچ علائمی ندارد. اما در حقیقت واریکوسل بسیار شایع بوده و حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد مردان به آن مبتلا هستند.

علائم واریسی شدن وریدهای بیضه چیست؟

با اینکه بسیاری از بیماران مبتلا به واریکوسل هیچ نشانه ای ندارند اما در واقع این بیماران علائم مشترک بسیاری دارند که اغلب به آن بی توجه هستند. برخی از این علائم عبارت است از:

• بزرگی و پیچ خوردگی رگ ها (سیاهرگ ها) درون کیسه ی بیضه که شبیه به یک کیسه ی کِرم می باشد.
• احساس سنگینی، گرفتگی و درد در پوست بیضه
• توده یا گره ای درون بیضه که درد ندارد
• یکی از بیضه ها بزرگتر یا سنگین تر از دیگری می باشد.
• دردی که هنگام ایستادن تشدید شده ولی با دراز کشیدن آرام می شود.
• کاهش تعداد اسپرم ها
• دردی که پس از فعالیت های شدید بدتر می شود.
• دردی که با گرمای هوا تشدید می شود.

علل و دلایل بروز واریکوسل چیست؟

دستگاه تولید مثلی مردانه، طناب منوی یا اسپرماتیک(spermatic cord)، خون را به درون و بیرون بیضه منتقل می کند. با اینکه هنوز مشخص نیست که علت اصلی واریکوسل چیست، اما بسیاری از متخصصین معتقدند که واریکوسل زمانی شکل می گیرد که دریچه های رگ های درون طناب اسپرماتیک، مانع از جریان صحیح خون می شوند. در نتیجه رگ ها برای جبران این مشکل، گشاد می شوند. گشاد شدن رگ ها می تواند به بیضه ها آسیب بزند و باعث سخت شدن باروری مردان شود.

چه زمانی واریکوسل می تواند خطرناک باشد؟

این بیماری زمانی می تواند خطرناک باشد و نیاز به درمان قطعی داشته باشد که مشکلات زیر را ایجاد کند:

ناباروری و یا تحت تاثیر قرار دادن باروری

مطالعات نشان می دهد که درصد ناباروری در مردان مبتلا به واریکوسل نسبت به مردانی که واریکوسل ندارند، بسیار بالاتر است. البته هنوز دلیل آن به درستی مشخص نیست. اما نظریه ای در این باره وجود دارد که علت را بالا رفتن دمای کیسه ی بیضه به علت تجمع خون، بیان می کند که می تواند منجر به کاهش تعداد و کیفیت اسپرم ها و در نهایت ناباروری شود. حتی اگر یکی از بیضه ها مبتلا به واریکوسل باشد، ممکن است به دلیل تجمع خون در رگ های گشاد شده، دمای هر دو بیضه افزایش پیدا کند.

تحقیقات نشان می دهد که ۲۵ درصد مردانی که در آزمایشات اسپرمی شان، مشکلی دیده می شود، واریکوسل دارند و با درمان آن، کیفیت اسپرم هایشان نیز بهبود پیدا می کند. به خاطر داشته باشید که تمام مردان مبتلا به واریکوسل نابارور نیستند و می توانند صاحب فرزند شوند.

امروزه توصیه شده است که واریکوسل تنها زمانی نیاز به درمان دارد که ویژگی های زیر را داشته باشد.

• به جز مشخص شدن در اسکن، در آزمایشات نیز خود را نشان دهد.
• تعداد اسپرم ها کم باشد و فرد به مدت ۲ سال نابارور بوده باشد.
• دلیل منطقی دیگری برای ناباروری فرد وجود نداشته باشد.

کوچکی ماندن بیضه ها

در صورتی که نوجوانی به یک واریکوسل بزرگ مبتلا شود، ممکن است بیضه های او به اندازه ی کافی رشد نکنند. در این مواقع ممکن است پزشک صلاح ببیند که بیضه ها سالیانه اندازه گیری شوند. با این حال بیضه ها ممکن است برای همیشه از حالت طبیعی خود کوچک تر بمانند که این نیز می تواند یکی از دلایل ناباروری باشد.

آیا واریکوسل در سنین بالا نیز ممکن است رخ دهد؟

ابتلای ناگهانی به واریکوسل می تواند از علائم گرفتگی یکی از رگ های بزرگ شکمی باشد. این حالت تنها در مردان بالای ۴۰ سال اتفاق می افتد که البته بسیار نادر است. بنابراین بله در سنین بالا نیز امکان واریسی شدن ناگهانی وریدهای بیضه وجود دارد.

درمان واریکوسل چیست؟

ممکن است واریکوسل اصلا نیاز به درمان نداشته باشد. بسیاری از مردان مبتلا به واریکوسل می توانند بدون هیچ درمانی صاحب فرزند شوند. با این حال اگر واریکوسل موجب درد، خشکی پوست بیضه و ناباروری شود و یا فرد به دنبال روش های کمکی باروری باشد، باید جراحی شود.

جراحی واریکوسل عبارت است از بستن رگ مشکل دار و به جریان انداختن خون در رگ های سالم دیگر. در صورتی که فرد نابارور باشد، جراحی می تواند باعث بهبود کیفیت اسپرم ها یا درمان ناباروری فرد شود.

نشانه های واریکوسل جدی در نوجوانان شامل خشکی پوست بیضه، درد یا نتایج غیر طبیعی آزمایش منی می باشد. به طور کلی درمان واریکوسل باعث بهبود ویژگی های اسپرم می شود اما هنوز مشخص نیست که عدم درمان واریکوسل می تواند منجر به بدتر شدن کیفیت اسپرم شود یا خیر.

جراحی می تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد مانند:

• تولید مایعات در اطراف بیضه
• بازگشت دوباره ی واریکوسل
• عفونت
• آسیب به سرخرگ

عمل جراحی

برای درمان واریکوسل به سه روش می توان جراحی را انجام داد. این ۳ روش در ادامه بیشتر توضیح داده شده اند:

واریکوسلکتومی

عمل باز واریکوسلکتومی تحت بیهوشی یا بیحسی موضعی صورت می گیرد. جراح از طریق کشاله ران و یا در برخی موارد نادر، از شکم به محل واریکوسل دسترسی پیدا می کند. با استفاده از فراصوت (اولتراساوند) و میکروسکوپ های جراحی، رگ مشکل دار بسته می شود و جریان خون از طریق بقیه رگ های سالم به جریان در می آید. پس از جراحی، بیمار درد بسیار کمی حس می کند و می تواند به زودی فعالیت های روزمره خود را از سر گیرد.

لاپاراسکوپی

در این روش جراح برش کوچکی در شکم ایجاد می کند و از طریق آن سوراخ، ابزار کوچکی به درون بدن وارد می کند که به بستن رگ می پردازد.

آمبولی پرکوتانئوس

متخصص رادیولوژی یک لوله یا سوند را از گردن یا کشاله ی ران به درون بدن وارد می کند. وسایل جراحی از لوله عبور می کنند و جراح از فنر ها و مواد شیمیایی به منظور زخم کردن و در نهایت بستن رگ مورد نظر استفاده می کند. این نوع جراحی حداقل تهاجمی بوده و می تواند سرپایی انجام شود. دوره ی بهبود این نوع جراحی نیز بسیار کوتاه است.

مراقبت های پس از جراحی برطرف کردن وریدهای واریسی چیست؟

پس از جراحی بیمار ممکن است به مدت ۳ تا ۶ هفته در کشاله ران احساس درد کند. همچنین کیسه ی بیضه و کشاله ران فرد ممکن است متورم و کبود شود که این حالت با گذشت ۳ تا ۴ هفته از بین خواهد رفت.

احتمالا بیمار می تواند پس از ۲ تا ۳ روز پس از جراحی لاپاراسکوپی سرکار خود برگردد که البته این نیز بستگی به شغل وی دارد. اگر شغل بیمار شامل فعالیت های شدید یا بلند کردن وسایل سنگین باشد، باید حداقل یک هفته از انجام آن خودداری کند. اگر جراحی باز انجام داده اید بازگشت به برنامه روزانه و کارتان ممکن است زمان بیشتری ببرد. بهتر است تا ۲ هفته پس از جراحی از شورت های محافظ که در داروخانه ها موجود است، استفاده کنید.